Ze względu na pandemię nie mogliśmy wybrać się na spacer po krakowskich księgarniach, który został zaplanowany w trakcie tegorocznej Nocy Księgarń. Nie wszystko jednak stracone! Zgodnie z obietnicą udostępniamy artykuł-spacerownik autorstwa dr. hab. Grzegorza Niecia, który jest doskonałym wstępem do indywidualnych wycieczek po krakowskich księgarniach i antykwariatach. Zachęcamy do lektury!
Kraków jest miastem książki, świadczy o tym tradycja i współczesność. To tutaj przecież działa najstarsza polska biblioteka na najstarszym polskim uniwersytecie, to tutaj wydrukowano pierwsze książki w Polsce. Kraków, choć różnie układały się jego dzieje i choć stracił już dawno status stolicy państwa, wciąż pozostaje niezwykle ważnym ośrodkiem ruchu wydawniczego i handlu książką, szczególnie tą dawną. Oczywiście, że dominującą rolę w interesującym nas zakresie odgrywa od lat Warszawa, to jednak, w ogłaszanych każdego roku przez Bibliotekę Narodową statystykach, Kraków zajmuje drugie miejsce, dystansując o dobrych kilka procent pozostałe wielkie miasta naszego kraju.
Kraków jest jedynym ośrodkiem kulturalnym i naukowym w Polsce, który przetrwał bez większych strat ostatnią wojnę, dzięki czemu rozwija się tu handel dawną, zabytkową książką – funkcjonują profesjonalne antykwariaty naukowe, odbywają się aukcję. Od lat 90. ubiegłego wieku ponad 90 procent księgarskich aukcji antykwarycznych odbywa się w Krakowie i w Warszawie. Krakowskie antykwariaty swoją tradycją sięgają jeszcze wieku XIX, kiedy to kilka firm działało na ulicy Szpitalnej, tutaj też znajdują dwie największe i najważniejsze współcześnie – Antykwariat Rara Avis pod nr. 11, a pod 19 Antykwariat Wójtowicz. Placówki te prowadzą sprzedaż na miejscu, w sklepie internetowym, a także organizują kilka razy w roku aukcje. Jeszcze do niedawna aukcje odbywały się na miejscu w Krakowie, przyjeżdżali na nie bibliofile z całego kraju i z zagranicy, w czasach pandemii przeprowadza się licytacje online. Za każdym razem drukowany jest katalog zawierający szczegółowe opisy i zdjęcia obiektów – książek, druków ulotnych, rycin, plakatów, map, czasopism, pocztówek, dokumentów i rękopisów oraz innego rodzaju druków, wśród których nie brakuje rzeczy rzadkich i unikatowych. Na aukcjach antykwariatów ze Szpitalnej licytowano m.in. nieznane listy Kościuszki, Szopena i Mickiewicza, rzadkie starodruki i poszukiwane druki nowsze. Obie firmy posiadają na składzie szeroki wybór całego asortymentu, aczkolwiek specjalizują się w niektórych jego działach. Domeną Wójtowicza są starodruki, Rara Avis – druki XIX i XX wieczne, w tym plakaty i wydawnictwa awangardowe. To tutaj padły aukcyjne rekordy w zakresie druków dwudziestowiecznych – za 64000 zł sprzedano Poezję integralną Jana Brzękowskiego, za tyleż samo pierwsze wydanie Sanatorium pod Klepsydrą Brunona Schulza, aż 130 tysięcy zapłacono za dwudziestu kilku stronicowy wileński Katalog wystawy nowej sztuki z 1923 roku. Wójtowicz swoje aukcyjne cymelia prezentuje na stronie
– jest pośród nich sporo unikatowych poloników z XV i XVI w. Aukcje organizuje także Krakowski Antykwariat Naukowy, znajdujący się na ulicy Sławkowskiej.
Miejsce szczególne na mapie krakowskich antykwariatów zajmuje Antykwariat Kamiński przy ul. Św. Jana 3, kontynuujący tradycję przedwojennej firmy wydawniczo-księgarskiej Stefana Kamińskiego, a także działającej jeszcze do niedawna bodajże ostatniej prywatnej, płatnej wypożyczalni książek. Z kolei w Kramach Dominikańskich na ulicy Stolarskiej 8-10 mieści się Antykwariat Księgarski, kontynuujący działalność dawnej placówki „Domu Książki” z ulicy Brackiej 6. W okolicy centrum, ale już poza obrębem Rynku głównego i przylegających doń ulic, działają Antykwariat Skrypt na ulicy Jabłonowskich 9, specjalizujący się książce akademickiej; Antykwariat Galicja na ulicy Garbarskiej 5 i Abecadło przy ul Kościuszki 18. Ten ostatni znany jest z organizacji różnego rodzaju imprez bibliofilskich i literackich. Specyficzny, ale bez wątpienia wart odwiedzenia, jest Antykwariat „Na Kazimierzu”, mieszczący się w Centrum Kultury Żydowskiej przy ul. Meiselsa 17. Są tam, rozrzucone trochę bez łądu, książki i wszelkiego rodzaju starocie, które wypełniają niemały lokal w podziemiu. Książką angielskojęzyczną handluje się od lat klimatycznym Massolicie na ulicy Felicjanek 5.
Jeśli antykwariaty mają się w Krakowie względnie nieźle, to sieć księgarń nie tylko skurczyła się znacząco w ostatnich latach, zwłaszcza w ścisłym centrum miasta. Wciąż jednak udało się utrzymać działalność księgarską w kamienicy przy Rynku Głównym 23, gdzie tradycje branży sięgają XVII w. Obecnie funkcjonuje tu firma Empik, na przeciwległej zaś stronie Rynku (nr 36) nieprzerwanie od dziesięcioleci sprzedaje się książki i płyty w „Kurancie”, księgarni muzycznej połączonej z kawiarnią. W pobliżu rynku wciąż działają znaczące i ważne księgarnie naukowe – Księgarnia Akademicka przy ul. św. Anny 6, specjalizująca się w publikacjach naukowych, związana z wydawnictwem o tej samej nazwie i Główna Księgarnia Naukowa – o profilu naukowym i literackim przy ulicy Podwale 6, lokalu gdzie działalność w tej branży prowadzono jeszcze przed drugą wojną światową, oraz firmowa księgarnia wydawnictwa PWN przy ulicy Piłsudskiego 3/1, która oferuje także publikacje innych oficyn.
Oprócz tego warto odwiedzić inne księgarnie specjalizujące się w literaturze pięknej i książce dla dzieci i młodzieży, które nierzadko łączą działalność ściśle księgarską z klubową (kawiarnie), organizują też rozmaite akcje – promocje książek, spotkania z autorami itp. Przy ulicy Długiej 1 mieści się Księgarnia Pod Globusem, dawna księgarnia firmowa Wydawnictwa Literackiego. Starsi krakowianie pamiętają zapewne kolejki, jakie ustawiały się tam za poszukiwanymi tytułami, np. z serii literatury iberoamerykańskiej. Po przeciwnej stronie, przy ulicy Brackiej 14 działa De Revolutionibus Book&Cafe. Nieopodal na ulicy Grodzkiej 50 mieści się, licznie odwiedzany przez mieszkańców i turystów, Skład Taniej Książki, oferujący bardzo szeroki asortyment w niezwykle atrakcyjnych cenach. W centrum działają jeszcze dwie katolickie księgarnie o bardzo szerokim asortymencie, wykraczającym poza piśmiennictwo religijne – Księgarnia Świętego Stanisława przy ulicy Wiślnej 12A, Księgarnia franciszkanów Bratni Zew przy Franciszkańskiej 4 i Księgarnia Retoryka przy ul. Retoryka 24, czwarta – już bardziej oddalona – to księgarnia firmowa WAM na Kopernika 26. Krajobrazu krakowskich księgarń działających w centrum miasta dopełniają placówki specjalistyczne, jak na przykład Księgarnia Podróżnicza Bonobo przy Małym Rynku 4; dwie Księgarnie Wydawnictwa Austeria na Kazimierzu – ul. Szeroka 6 i Józefa 38, oferujące szeroki wybór polskich i obcych wydawnictw o tematyce żydowskiej, czy artystyczne księgarnie MOCAK-u przy placu Szczepańskim 3a.
Autor tekstu: Grzegorz Nieć