Czy bólem można się zarazić? Wykład prof. Przemysława Bąbla. Noc Księgarń 2023

Ból jest doświadczeniem subiektywnym, a na jego odczuwanie wpływają nie tylko czynniki biologiczne, ale także psychologiczne i społeczne. Innymi słowy, to, czy w ogóle, a jeśli tak, to jak silny ból odczujemy w danej sytuacji, zależy zarówno od działającego bodźca bólowego (np. ukłucia igłą), jak i naszych cech (np. osobowości) i stanów psychologicznych (np. lęku). Z tego powodu ten sam bodziec wywołuje odmienne odczucia bólowe nie tylko u różnych osób, ale nawet ta sama osoba może różnie reagować na niego w innych sytuacjach. Co więcej, wieloczynnikowa natura bólu sprawia, że można odczuwać ból nawet kiedy nie działa żaden bodziec bólowy, podobnie jak można nie odczuwać bólu, pomimo działania bodźca bólowego. Badania z ostatnich lat dowodzą istotnej roli czynników społecznych w odczuwaniu bólu. Istnieją dowody, że obserwując silne reakcje bólowe u innych osób, postawieni w podobnej sytuacji – odczujemy silniejszy ból. Analogicznie, widząc, jak inne osoby reagują niewielkim bólem, sami możemy odczuć słabszy ból. Ale w wyniku obserwowania innych osób, które reagują bólem, możemy sami zacząć odczuwać ból, chociaż nie działa na nas żaden bodziec bólowy. Krótko mówiąc, możemy się zarazić bólem od innych osób. Wykład przybliża rolę czynników społecznych, w tym w szczególności uczenia się przez obserwację, w kształtowaniu doznań bólowych. 

Prof. dr hab. Przemysław Bąbel jest dyrektorem Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, przewodniczącym Rady Dyscypliny Psychologia UJ oraz kierownikiem Zespołu Badania Bólu. Jest także prezesem Polskiego Towarzystwa Psychologii Behawioralnej i członkiem Komitetu Psychologii Polskiej Akademii Nauk. Prof. Bąbel prowadzi badania nad uczeniowymi mechanizmami wpływu placebo na ból, pamięcią bólu i czynnikami psychologicznymi modyfikującymi percepcję bólu. Zajmuje się także zastosowaniami analizy zachowania i psychologii pamięci w edukacji i terapii, w tym terapii bólu przewlekłego i osób ze spektrum autyzmu. Kierował i kieruje wieloma projektami badawczymi finansowanymi przez Narodowe Centrum Nauki, w tym najbardziej prestiżowym grantem Maestro, który otrzymał w 2021 r. na realizację projektu „Od(uczenie) się bólu przez konsekwencje. Tworzenie uczeniowej teorii działania placebo”. Jest autorem i współautorem przeszło 90 publikacji naukowych, w tym 8 książek, oraz ponad 100 publikacji popularnonaukowych. Za swoją działalność na rzecz popularyzacji nauki prof. Bąbel otrzymał w 2008 r. Nagrodę Prezesa PAN „Złoty Umysł – Mistrz Popularyzacji Wiedzy”. W 2018 r. został laureatem Nagrody Prezesa Rady Ministrów za wysoko ocenione osiągnięcia będące podstawą nadania stopnia doktora habilitowanego, a w 2019 r. został wybrany członkiem („fellow”) Association for Psychological Science w uznaniu wybitnego wkładu w badania psychologiczne.